Reinkenstraat 19

Het is 22 maart 1943, vlak voor middernacht. In de duisternis stopt een overvalwagen voor de kaasboer in de Reinkenstraat. Duitse en Nederlandse politieagenten dringen binnen in de portiekflat. Ze bonzen op de deur van het appartement op de eerste verdieping. Daar, op nummer 19, zitten 24 Joodse burgers ondergedoken bij Mies Walbeehm, een alleenstaande Indische vrouw. Hun ergste nachtmerrie komt uit. Ze worden opgepakt en via Kamp Westerbork op transport gezet naar Sobibor. Niemand van de onderduikers overleeft de gaskamers.

Herdenking

Jaarlijks is er daarom een intieme herdenking rond 22 maart voor de deur van Reinkenstraat 19, georganiseerd door een docent van de Da Costaschool, Annerie Boekhout. Ruim twee jaar geleden besluit journalist Cor Speksnijder de geschiedenis van de onderduikers vast te leggen in een boek. ‘Reinkenstraat 19, een uniek Haags onderduikadres’ is net vers van de pers. Tijd voor een interview.

Naast de deur van Reinkenstraat 19 hangt een plaquette die herinnert aan het drama, gemaakt door beeldhouwer Loek Bos. (foto: Loek Bos)

Mies Walbeehm

Cor Speksnijder: “Den Haag telt voor de Tweede Wereldoorlog 17.000 Joodse inwoners – na Amsterdam de grootste Joodse gemeenschap in Nederland. Meer dan 12.000 Haagse Joden worden in de oorlog vermoord in de vernietigings- en concentratiekampen. Degenen die overleven zijn op tijd gevlucht of hebben als onderduikers het eind van de oorlog gehaald. Dat is mede dankzij mensen die zo moedig zijn geweest onderduikers te huisvesten. Een daarvan in onze buurt is Mies Walbeehm. Haar verhaal is bijzonder.”

Geen nee zeggen

“Mies heeft een groot hart. Iedereen die om hulp vraagt is welkom. En dat zijn er veel. Ze verbergt dus niet een of twee, maar tientallen onderduikers tegelijk. Daarbij krijgt ze hulp van haar huishoudster Sano, een 17-jarige vissersdochter uit Scheveningen, en van het verzet, dat zorgt voor voedselbonnen en valse persoonsbewijzen. Het is behoorlijk riskant, zoveel mensen op nog geen 70 vierkante meter. Dat moeten meer mensen geweten hebben: buren, overburen. Toch houden die hun kaken op elkaar.”

Diepe sporen

“Na verraad door de Joodse collaborateur Friedrich Weinreb worden de 24 ongelukkige onderduikers ontdekt, afgevoerd en vergast. Mies zelf wordt afgevoerd naar het Oranjehotel, de bijnaam voor de Scheveningse gevangenis. Daarna komt ze terecht in Kamp Vught. Die ervaring trekt diepe sporen. Na de oorlog zal ze nooit meer dezelfde zijn.”

Niet vergeten

“Mies en haar onderduikers verdienen dat hun verhaal niet wordt vergeten. Dat was voor mij een belangrijke reden om dit boek te schrijven. In archieven ben ik op zoek gegaan naar informatie over het leven van Mies, de jonge jaren, haar naoorlogse leven. Ik heb onder andere gesproken met familieleden van haar en met kinderen van haar huishoudster Sano. Ik hoop dat ik wat heb kunnen toevoegen aan de tot nu toe bekende geschiedenis. Nabestaanden van onderduikers hebben me verteld hoe hun leven is beïnvloed door de dood van hun ouders of grootouders. Daaruit blijkt hoezeer de trauma’s van de oorlog nog steeds doorwerken.”

Smaakt naar meer

“Voor mijzelf was het schrijven van een boek nieuw. Als journalist ben ik gewend om feitelijk te schrijven, meestal zo bondig mogelijk. Een boek schrijven is anders. Om de aandacht van de lezer 150 pagina’s lang vast te houden moet je meer verhalend, meer beeldend schrijven. Ik blijk dat leuk te vinden. En het smaakt naar meer. Misschien ga ik wel op naar een volgend boek.”

Ademloos

Ook voor de lezer smaakt het debuut van Speksnijder naar meer. ‘Reinkenstraat 19’ is een pageturner, een boek dat je ademloos uitleest. Tegelijkertijd is het een gebalanceerd verhaal, waarin de auteur alle invalshoeken belicht, van de helden, de slachtoffers en de daders. Daarmee komt het verhaal heel dicht bij de lezer. Het doorlezen van de laatste pagina’s, met de namen van de slachtoffers, grijpt je naar de keel. De onderliggende boodschap van Reinkenstraat 19 blijft hangen: het volgen van je eigen morele kompas kan een wereld van verschil maken.
Cor Speksnijder (1954) is journalist. Hij werkte jarenlang als verslaggever en redacteur voor het ANP, het Parool en de Volkskrant. Cor is ook redacteur van KonkreetNieuws.

 

Reinkenstraat 19. Een uniek Haags onderduikadres, Cor Speksnijder, prijs € 18,95
ISBN 9789460101144. Verkrijgbaar in de boekhandel en bij Colette & Co in de Reinkenstraat