We spreken in het buurtpand Wij Weimar met Wim Willems, historicus en professor Sociale Geschiedenis, inmiddels met emeritaat, over zijn laatste boek ‘Op weg naar later.’ In dit boek blikt Wim terug op zijn jeugd in het Valkenboskwartier, maar hij schetst vooral hoe hij als taal- en cultuurarme zoon van een eenvoudige Haagse metselaar en een Sallands dorpsmeisje, opklom naar dat uiteindelijke professoraat.
Copernicusstraat
“Verstonden ze elkaar wel, dat beschermd opgegroeid plattelandsmeisje dat Sallands sprak en die plat-Haags sprekende man? En dat mijn vader geaccepteerd werd door de ouders van mijn moeder, daar heb ik me altijd over verbaasd.” Het gezin Willems kwam, na een moeilijke periode in het huis van de ouders van zijn vader, terecht op de eerste etage van een hoekwoning aan de Copernicusstraat, boven de Coöp-winkel, waar het zo lekker naar vers brood en naar de voor de kinderen Willems onbereikbare tompouces rook. “Er waren wel twintig winkels in dat stuk van de Copernicusstraat.” zegt Wim. “In de luxe Weimarstraat kwamen wij alleen als de kinderbijslag binnenkwam. Dan mochten we in de feestartikelenwinkel van Bokstijn iets uitzoeken en werd er soms wat nieuwe kleding gekocht.”
Schooltijd
Wim volgde het basisonderwijs op de christelijke Elout van Soeterwoudeschool, waar met name de Bijbel voor hem een belangrijke inspiratiebron werd. “Ik was de enige uit het gezin die gedoopt was en ik vond de verhalen uit de bijbel fascinerend. Ik vind het belangrijk dat alle kinderen die bron leren kennen. ’s Nachts praatte ik met God en besprak ik mijn plannen.” Wim had een Indisch klasgenootje, die hem aantrok vanwege het ‘anders’ zijn. Deze jongen verdween plotseling uit de wijk en dit was voor Wim zijn eerste grote ervaring van verlies. Een ander trauma was zijn verblijf in een kinderkolonie, die in tegenstelling tot de verwachtingen een nare kindonvriendelijke omgeving bleek te zijn. Na de basisschool volgde Wim de christelijke mulo in de Bloemenbuurt, want voor een metselaarszoon was hoger voortgezet onderwijs niet wenselijk, vond het hoofd van de school.
Kansen en inspiratie onderweg
Voor het handwerk was Wim niet geschikt, dus kwam hij via uitzendwerk in allerlei tijdelijke baantjes terecht, zoals bijvoorbeeld bij de NILMIJ, een verzekeringsmaatschappij. “Als je in een achterstandssituatie zit, dan moet je je kans grijpen als er iemand langskomt die je perspectief of nieuwe kansen biedt. En dat deed ik zeker. Ik leerde iemand kennen die actief was in de atletiek en dus ging ik speerwerpen. Toen dit vanwege mijn zwakke rug niet meer ging, werd dat hardlopen en dat deed ik fanatiek. Hier leerde ik door te zetten en daar heb ik later bij het leren om goed te schrijven gebruik van gemaakt.” Wim was ondertussen na conflicten op 18-jarige leeftijd het huis uitgegaan en woonde op diverse adressen in het Zeeheldenkwartier en later ook in de Weimarstraat en aan het Regentesseplein. Hij ging onder invloed van kamergenoten veel lezen, onder andere boeken van Vestdijk. In de Anton Wachter-roman ‘Surrogaten voor Murk Tuinstra’ herkende hij de fundamentele eenzaamheid en het gevoel van in de steek gelaten te zijn. Ook maakte hij via zijn contacten kennis met de Indische keuken en met moderne muziek, onder meer van de fenomenale gitarist Leo Kottke, die hij in Diligentia aan het werk zag. En hij zag vele films. Bij Noctua volgde hij de avondschool om aan een entree voor het hoger onderwijs te komen. In het derde jaar ontmoette hij zijn latere echtgenote Annemarie Cottaar, die een leven lang tot aan haar te vroege dood twee jaar terug zijn levenspartner en als historica werkgezellin zou zijn. Deze ontmoeting was uiteindelijk bepalend voor zijn verdere leven.
Stadskind
Hij ging de wetenschap in en werd tot aan zijn emeritaat professor Sociale Geschiedenis. Schrijven werd zijn passie. Na het publiceren van de reeks ‘Stadskind’ in de Haagsche Courant, groeide zijn reputatie als schrijver over sociale mobiliteit. Deze reeks leidde tot een boek, een van de vele die hij de afgelopen 25 jaar schreef. De talrijke reacties op zijn verhalen in de krant inspireerden hem hierbij. In het zojuist verschenen boek ‘Op weg naar later’ is hij op zoek gegaan naar de bronnen en persoonlijke invloeden die zijn carrière mogelijk hebben gemaakt.
Zoektocht naar een nieuwe gedaante
In het laatste hoofdstuk vat de auteur de terugblik op zijn ontwikkeling samen. De nog onbestemde hunkering in zijn vroege jeugd naar een ander bestaan dan dat van een arbeiderszoon, bracht een zoektocht naar een ‘nieuwe gedaante’ op gang. “Ik ging in de buitenwereld op zoek naar wat ik thuis niet vond.” Eerst de Bijbel, die hem in aanraking bracht met andere taal en beelden, bij boekhandel Ran raakte hij in de ban van de volle boekenkasten, waaruit hij vrij kon putten. De televisie bracht hem in aanraking met cultuur, met vermaak en vooral ook met humor van met name Koot en Bie. “In vijf jaar veranderde ik in een adolescent die het lot in eigen handen nam. Ontmoetingen speelden hierbij een belangrijke rol. Zo ging ik hardlopen, waarmee ik mijn uithoudingsvermogen trainde.”
Talent, toeval en liefde
Dan eindigt Wim als volgt: “Misschien zijn we, veel meer dan we denken, in staat om als individu een eigen identiteit op te bouwen en te kiezen bij welke groep we willen horen. Met die voorstelling over onszelf, hoe wankel ook, gaan we dan op weg naar later: als de uitkomst van de keuzes die we zelf hebben gemaakt. Dat doen we nooit alleen, zoals ik in deze geschiedenis illustreerde aan de hand van ontmoetingen die mij de weg hebben gewezen. Ik durf te zeggen dat het leven van ieder van ons in hoge mate bepaald wordt door talent, toeval en de genade van de liefde. En inderdaad, de meeste van deze is de liefde.”
Tip: Lezen dus dit boek. Zeker tegen de achtergrond van de maatschappelijke situatie van nu, waarin het voor jongeren aan de onderkant steeds moeilijker lijkt te worden om vanuit de armoedekloof en de segregatie in het onderwijs de ‘sprong omhoog’ te kunnen maken.
Wim Willems: ‘Op weg naar later. De geschiedenis van een naoorlogse jeugd’, Uitg. Querido Facto.
Tekst en foto: Aad van Schie
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.