RUBRIEK: STRATEN EN HUN NAAMGEVER
Midden in het nieuwe Energiekwartier ligt de Zamenhofstraat. Vernoemd naar Ludwig Lazarus Zamenhof, pseudoniem Dokter Esperanto, een Joods-Litouwse oogarts die hoopte op betere tijden. Ook het Esperantoplein is naar hem vernoemd.
Een taal voor iedereen
Zamenhof werd in 1859 geboren in Białystok. Tegenwoordig is dat een Poolse stad, maar destijds hoorde de stad bij het Russische Rijk. In de stad woonden Duitsers, Joden, Russen en Litouwers, die allemaal hun eigen taal spraken. De verhoudingen tussen de verschillende bevolkingsgroepen waren ronduit slecht en er waren veel etnische conflicten. Als jongetje wilde Zamenhof daar een oplossing voor vinden: hij wilde een taal maken die iedereen kon verstaan. Als mensen elkaar zouden begrijpen, zouden oorlogen tot het verleden behoren, zo was zijn idee.
Taalproject
Op zijn 13de verhuisde Zamenhof met zijn ouders naar Warschau, waar hij naar het gymnasium ging. Daar begon hij aan zijn taalproject. Zamenhof sprak al vloeiend Russisch, Jiddisch, Pools en Duits, maar op het gymnasium maakte hij kennis met talen als Engels, Frans, Grieks en Latijn. Vier jaar later, in 1878, was zijn eerste prototype van een universele taal klaar: de Lingwe Universala. In datzelfde jaar behaalde Zamenhof zijn gymnasiumdiploma, waarna hij medicijnen ging studeren in Moskou. Hij specialiseerde zich in oogheelkunde, maar werkte daarnaast verder aan een nieuw ontwerp voor zijn universele taal.
De dokter die hoopt
In 1885 studeerde hij af als oogarts. Vrij snel daarna probeerde hij een uitgever te vinden voor een boek over zijn zelfontworpen taal. Geld om zelf een boek uit te geven, had hij niet. Gelukkig ontmoette hij Klara Silbernik, zijn toekomstige vrouw. Haar vader was geïnteresseerd in de ideeën van zijn schoonzoon in spe en besloot hem financieel te steunen. In 1887 kon Zamenhof een boekje uitgeven over zijn idee van een internationale wereldtaal: een taal met een heel eenvoudige grammatica en weinig uitzonderingen, dus gemakkelijk te leren. Hij publiceerde het onder de schuilnaam Doktoro Esperanto: de dokter die hoopt. De taal werd al snel bekend als Esperanto. En het idee sloeg aan: in 1905 werd het eerste Esperanto-Wereldcongres gehouden. Het wordt nog steeds elk jaar georganiseerd.
Esperanto maakt iedereen gelijk
Het Esperanto is nooit de wereldtaal geworden waarop Zamenhof hoopte. Toch zijn er nog steeds mensen die Esperanto spreken en die hun kinderen zelfs in die taal opvoeden. Esperanto wordt in meer dan 120 landen gesproken. Schattingen over het aantal actieve sprekers lopen uiteen van 100.000 tot 2 miljoen. In Nederland spreken naar schatting zo’n 1000 mensen de kunsttaal. Ook is er een Esperantovereniging en heeft de UvA sinds 1997 een Esperanto-leerstoel. Volgens bijzonder hoogleraar Gobbo kan Esperanto belangrijk zijn voor de onderlinge verstandhouding van mensen. De wereld is taalkundig oneerlijk verdeeld. Van oudsher spreken we de taal van het land dat de meeste macht heeft. Esperanto is gecreëerd om die verdeling wat eerlijker te maken; het maakt iedereen gelijk. Zamenhof bleef tot het eind van zijn leven werken aan vertalingen in het Esperanto. Hij stierf in 1917.
Tekst: Annemarie Piersma
Foto: Wikipedia
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.