Onze gemeentelijke monumenten

In de KonkreetNieuws van april 2018 kon u in het artikel over Beschermd Stadsgezicht lezen dat we in ReVa trots kunnen zijn op 10 gemeentelijke monumenten. Op deze pagina’s ziet u ze alle tien staan, eerst de vijf in het Valkenboskwartier en daarna de vijf in het Regentessekwartier.

Parochiekerk Heilige Agnes, Beeklaan 186 en 188

De bouwstijl van de Heilige Agnes is Neogotisch. Het bouwjaar 1902-1903 en de architecten A.A.J. Margry en J.M. Snickers. De kerk is gerestaureerd na een brand in april 1983. In het koor en transept zijn gebrandschilderde ramen aangebracht en vervaardigd door Lou Asperslagh. De oorspronkelijke neogotische inventaris is van kunsthistorische waarde, o.a. een in marmer gehouwen beeld van St. Agnes, van de beeldhouwers Timmermans en Kroon te Den Haag.
De Agneskerk met haar toren is een karakteristiek voorbeeld van de neogotische stijl zoals die, in het voetspoor van P.J.H. Cuypers, door de architecten werd toegepast. In het stadsbeeld is de kerk met haar decoratieve toren een belangrijk herkenningspunt. De kerk is van algemeen belang wegens zijn schoonheid en zijn architectuurhistorische waarde. Ook de bij de kerk behorende pastorie is van belang wegens de architectuurhistorische waarde.

Voormalige Jaarsma Haardenfabriek, Fahrenstraat 335-341, Amperestraat 46

De bouwstijl van deze voormalige Jaarsma Haardenfabriek uit 1906 noemen we Overgangsarchitectuur. De architect is D. Oosthoek. De firma Jaarsma (opgericht in 1895) was tot 1936 in dit pand gehuisvest. De kachels van Jaarsma waren vooral in de eerste helft van de twintigste eeuw een begrip in Nederland. Het pand werd na 1936 postkantoor. Hiervoor heeft het exterieur nauwelijks wijzigingen ondergaan, met uitzondering van het verdwijnen van de oorspronkelijke toegangspoort in het rechter bouwblok aan de straatkant. Het complex strekt zich uit tot aan de achtergelegen Ampèrestraat. Aan de achterzijde bevindt zich loodrecht op het hoofdgebouw de vroegere productiehal.
Het gebouw is van architectuurhistorische waarde als mooi voorbeeld van bedrijfsarchitectuur uit het begin van de 20e eeuw. Het heeft zeldzaamheidswaarde als een van de weinig overgebleven fabrieksgebouwen in Den Haag uit deze periode. Historische waarde bezit het pand vanwege de eraan verbonden herinnering aan het bedrijf van Jan Jaarsma, een belangrijke vertegenwoordiger van de metaalindustrie, een sector die decennia lang de Haagse nijverheid domineerde.

Parochiekerk van de Heilige Familie, Kamperfoelieplein 29, Kamperfoeliestraat 279

De bouwstijl van deze parochiekerk (1921-1922) is Neo-Romaans. De architect is J. Stuyt.
Het is een kruisbasiliek met twee kleine torens. Op verschillende plaatsen zie je versieringen met zwart en wit tegelwerk, die voor architect Stuyt zo kenmerkend zijn. In het fronton van de voorgevel is een mooi tegeltableau met de Heilge Familie met links en rechts daarvan de Alpha en Omega. Boven de hoofdingang is een mozaïek (van Molkenboer) met herten, die drinken uit de levensbron. Vermeldenswaard is verder een tegeltableau in het metselwerk van de voorgevel met een voorstelling van de middeleeuwse kapel op Oud Eik en Duinen. Aan de zuidwestkant is het parochiehuis, dat met een gang direct in verbinding staat met de sacristie van de kerk.
Opvallend is verder het een-laags huisje in de noordoosthoek. Dat was oorspronkelijk de bouwkeet die in gebruik was tijdens de bouwwerkzaamheden. Die is bewaard gebleven en heeft lange tijd dienst gedaan als bibliotheek. De kerk is het enige voorbeeld in Den Haag van een op de vroeg-romaanse Duitse kerkarchitectuur geïnspireerde bakstenen kruisbasiliek. Verder zijn de kunstwerken aan het in- en exterieur en de gebrandschilderde ramen waardevol. Het complex heeft stedenbouwkundige waarde vanwege de prominente ligging aan het Kamperfoelieplein in de zichtas van de Goudenregenstraat.

Gedenkmonument Descartes Newtonplein

Het bronzen standbeeld (1845) op granieten sokkel van René Descartes is vervaardigd door de Fransman Emil van Nieuwerkerke. Het beeld van Descartes (1596-1650) is een bronzen afgietsel van een in 1845 gereedgekomen standbeeld gemaakt door de beeldhouwer Emil van Nieuwerkerke voor de Frans plaats La Haye (Den Haag heet overigens in het Frans La Haye). Sinds 1914 staat het op het Newtonplein. Van beeld is van algemeen belang vanwege de kunsthistorische waarde. Historische waarde heeft het als gedenkteken ter herinnering aan René Descartes en aan het feit dat het was aangekocht door koning Willem II. (Zie ook pagina … van deze Konkreet.)

Muurreclame Valkenboskade 209 en 211

Het betreft een muurreclame aangebracht op de laatste portiek (hoek Valkenboskade – Frederik Ruijschstraat) van een rij portiekwoningen in overgangsarchitectuur uit 1915. In de blinde zijgevel is een muurreclame opgenomen die al met de bouw van het pand werd meegenomen. Het hoekpand werd gebouwd door de stukadoor L.H. van der Waart. Vermoedelijk heeft deze zelf de muurreclame en de lijst aangebracht. De eerste reclame die binnen de lijst was opgenomen bestond uit een rood fond met zwarte letters. Al snel werd een andere reclame aangebracht in een andere kleurstelling (beige en bruin met zwarte letters). Hiervan zijn in de loop der tijd weer drie variaties over elkaar heen aangebracht. Bij de restauratie in 2007/2008 is gekozen voor het meest complete beeld. De tekst luidt: “L.H. van der Waart stukadoor speciaal-adres voor -witwerk telf: M-2468”. Deze reclame-uiting dateert van circa 1920. Van cultuurhistorische waarde als herinnering aan de wijze waarop door de middenstand in het eerste kwart van de twintigste eeuw reclame in de stad werd aangebracht.

Winkelpand Beeklaan 303, voorheen kruidenier De Gruyter en zn

De bouwstijl van dit pand (1917-1918) is Art Deco en de architect is W.G. Welsing.
De Art Deco geïnspireerde stijl kenmerkt de winkelpanden van De Gruyter uit deze periode. W.G. Welsing heeft veel panden voor deze kruidenier in een dergelijke vormgeving ontworpen. Het winkelinterieur is nog helemaal intact. De wanden zijn van muur tot muur betegeld met veel tableaus van diverse formaten. Deze tableaus met figuratieve voorstellingen worden van elkaar gescheiden door brede betegelde randen, voorzien van rijke ornamentering. De grote tegeltableaus zijn geïnspireerd op oudhollandse schilderijen en worden afgewisseld met smalle tableaus die de personificatie van lente, zomer, welvaart en oogst voorstellen. De betegeling is afkomstig van de koninklijke Plateelbakkerij Zuid-Holland en de Porceleyne Fles te Delft. De winkel is van architectuurhistorisch belang als goed voorbeeld van een in Art Deco vormgegeven pand met gaaf bewaard gebleven winkelinterieur. De tegeltableaus bezitten grote kunsthistorische en zeldzaamheidswaarde.

Electriciteitsfabriek De Constant Rebecqueplein 20

Het fabrieksgebouw uit 1906 is een mooi voorbeeld van Overgangsarchitectuur/Wederopbouw. De architect is Adam Schadee
Als gemeentelijke elektriciteitscentrale in 1906 begonnen, bestaande uit de in 1904 door gemeentearchitect Schadee ontworpen en in 1914-1916 uitgebreide oorspronkelijke Electriciteits Fabriek, een uit 1949 daterend trafostation en de in 1954-1957 gerealiseerde hoge machinehallen langs het Afvoerkanaal (Verversingskanaal). De Duitse centrales van AEG met hun burcht- en paleisachtige architectuur hebben Schadee duidelijk beïnvloed bij zijn ontwerp van het geveluiterlijk. De stijl is die van de door hem veel toegepaste overgangsarchitectuur. Het burchtachtige karakter wordt vooral verkregen door siermetselwerk, kantelen, torentjes en het tegeltableau. De bouwgeschiedenis van de fabriek is ingewikkeld door de vele sloop- en nieuwbouwactiviteiten. Het industriële complex is voor een deel nog altijd in gebruik als elektriciteitscentrale en warmtekrachtcentrale voor de stadsverwarming. De oorspronkelijke fabriek is een belangrijke mijlpaal in het oeuvre van Schadee. Het is een van de weinige nog complete fabrieken in de binnenstad en heeft hoge cultuurhistorische waarde vanwege de eraan verbonden geschiedenis van de elektriciteitsvoorziening binnen Den Haag.

Gebouw De Constant Rebecquestraat 51 t/m 55, Marnixstraat 22

Bouwstijl Wederopbouw; bouwjaar 1951-1955; architect G. Bakker en A. van der Vorst
Voormalige hoofdcentrale van de Haagse Gemeentelijke Telefoondienst. Het voor bescherming in aanmerking komende deel van de telefooncentrale bestaat uit twee hoge vleugels (een in de De Constant Rebecquestraat en een in de Marnixstraat). De aansluiting van beide vleugels op de hoek wordt gevormd door een ronde hoek met op het dak een extra accent in de vorm van een inspringende kantine, bekroond met een opvallende koperen koepel. De telefooncentrale is een representatief voorbeeld van bedrijfsbebouwing in de kenmerkende stijl van de wederopbouwarchitectuur. Bijzondere waarde bezit het gebouw door de in het exterieur en aan de buitengevels aangebrachte toegepaste kunstuitingen van diverse beeldend kunstenaars. Het gebouw is van cultuurhistorische waarde vanwege de eraan verbonden geschiedenis van de Haagse telefoondistributie. Als opvallende markering op de hoek van de De Constant Rebecquestraat en Marnixstraat heeft het ook
stedenbouwkundige waarde.

Obelisk Regentesseplein

Het bouwjaar van deze obelisk is 1905 en de kunstenaars zijn A.W.M. Ode en A.E. Gips
De obelisk is onthuld op 23 september 1905 ter ere van de koningin-moeder Emma, die van 1890-1898 als regentes optrad voor haar dochter Wilhelmina. De op een voet geplaatste obelisk is gemaakt van graniet en zandsteen. Hij is versierd met gebeeldhouwde festoenen met linten en heeft aan de voorzijde een portretbuste en profil in brons, voorstellend koningin Emma, en een gebeeldhouwd allegorisch vrouwenbeeld. Het heeft kunsthistorische waarde als voorbeeld van beeldhouwkunst uit het begin van de 20ste eeuw, geschiedkundige waarde vanwege zijn functie als gedenkteken voor Emma, dat tevens de verbondenheid van de residentie met het koninklijk huis tot uitdrukking brengt. Stedenbouwkundig is het monument van belang wegens zijn plaats op een plein waarop verscheidene belangrijke lanen en straten uitkomen en dat onderdeel is van de laat-l9de-eeuwse stadsuitleg naar ontwerp van ir. Lindo.

Brug Suezkade-Conradkade

Vaste (houten) brug uit (ca.) 1889 in neorenaissance stijl over het Afvoerkanaal (Verversingskanaal) tussen de Conradkade en de Suezkade ter hoogte van de Weimarstraat. Gebouwd in het jaar waarin het Afvoerkanaal werd voltooid. De brug bezit bakstenen bruggenhoofden met bossagewerk in hardsteen op de hoeken. Ze wordt ondersteund door twee rijen ijzeren zuilen in het water, voorzien van Dorische kapitelen. De ijzeren balustrades sluiten op de hoeken aan tegen gietijzeren sierlantaarns op vierkante sokkels. De schachten van de lantaarns hebben een decoratie van bladranken en bloemen en hebben klimijzers. De armaturen in historiserende vorm zijn van recente datum. De brug is van algemeen belang wegens de architectuurhistorische waarde als ‘monument van bedrijf en techniek’ en wegens de stedenbouwkundige waarde als beeldbepalend onderdeel van het historische stadsbeeld, dat wordt gevormd door het water van het Afvoerkanaal en de 19de-eeuwse huizenrijen aan weerszijden.

(Bron: Monumentenzorg Den Haag)