Eigenzinnige wijk vlakbij de Gaslaan
De Blauwe Pannenbuurt, een dorpje in de stad. Dit knusse wijkje met lage huizen is onderdeel van het Regentessekwartier, gelegen tussen Gaslaan, Loosduinseweg en Regentesselaan. Het bestaat uit de Hondiusstraat, Rottermontstraat, Xaverystraat, De Gheijnstraat, Noorwitzstraat, Lynckerstraat en een stukje Gaslaan.
Begin jaren dertig kregen de daken nieuwe blauw-zwarte dakpannen, vandaar de naam de Blauwe Pannenbuurt. De woningen werden destijds gebouwd voor de arbeiders van de Eerste Gemeentelijke Gasfabriek, die in 1876 aan de Gaslaan werd geopend. Nadat in 1885 aan de Loosduinseweg het R.K. weeshuis ‘Groenestein’ was verrezen (in 1971 gesloopt), werd de bouw in de omgeving van de gasfabriek in 1888 voorlopig afgerond met de oplevering van dit complex arbeiderswoningen van de Coöperatieve Bouwvereeniging Vooruit II. Directeur van de gasfabriek, J.E.M. Kros, was een van de commissarissen van deze vereniging en het waren vooral de arbeiders van de gasfabriek die deze huizen gingen bewonen.
Vooruit II
Er bestond al eerder een coöperatieve bouwvereniging ‘Vooruit’, met woningen in de Jacobastraat. Deze ging in 1894 failliet, maar Vooruit II is vanaf 1886 tot op de dag van vandaag blijven bestaan en heeft altijd de oorspronkelijk gedachte vastgehouden: samen werken voor elkaars belang. Het bestuur bestaat uit vrijwilligers die iedere dinsdagavond bewoners te woord staan. Eenmaal per maand komen zij een avond bij elkaar om de zaken van de Vereeniging te behartigen. En dat gebeurt allemaal al 130 jaar in het zelfde kantoortje op de hoek van de Rottermontstraat.
Winkeltjes
Aad Middendorp (69), bewoner van de Xaverystraat, is al 34 jaar voorzitter van het bestuur. Wim Hendriks (77) zit al 30 jaar in het bestuur. Aad: ‘De reguliere woningen waren voor de arbeiders, de wat grotere tussenwoningen aan de Gaslaan waren voor het hogere personeel en de hoekpanden waren voor de winkeltjes. In het hoekpand waar ik nu woon, zat vroeger een waterstokerij. Door de jaren heen zaten er verschillende winkels in de buurt: groenteboer, drogist, kruidenier, melkwinkel, snoepwinkel, dameshoedenzaak, sigarenwinkel en wat al niet meer. Bijna alle hoekpanden werden in de loop der tijd woonhuizen. De kruidenierswinkel van de familie Boheemen in de De Gheijnstraat bleef het langste bestaan. Maar ook die sloot in 1983 zijn winkeldeur’.
Saamhorigheid
Wim: ‘De saamhorigheid was groot. Kinderen van bewoners die huwden kregen voorrang op huisvesting in de wijk, zodat families bij elkaar konden blijven. Er waren nauwe contacten met woonzorgcentrum Jonker Frans op het Newtonplein. Zo konden we helpen om bewoners daar een plaats te laten vinden als ze alleen kwamen te staan. Fijn was dat ze dan in de vertrouwde buurt konden blijven wonen’. Vooruit II heeft zich ook geregeld bemoeid met de ontwikkelingen in de buurt. Bijvoorbeeld met de zaken rond buurtpark De Verademing of het wijk- en dienstencentrum Buuthuis 3 aan de Hondiusstraat, waar nu ook de kinderactiviteiten naartoe zijn gegaan. Die vonden voorheen plaats in het kantoor van de Vereeniging. Dan werd de vergadertafel leeggemaakt en kwamen de knutselspullen tevoorschijn. In september van dit jaar is het 130-jarige bestaan van Vooruit II zeer uitbundig gevierd met puzzeltochten, spelen, barbecues en dans.
Geen huur, maar een bijdrage
Ongeveer de helft van de huizen wordt door Vooruit II verhuurd en de andere helft is in particulier bezit. Dat is vanaf het begin zo geweest, omdat er niet genoeg geld was om alle huizen in de Coöperatie op te nemen. Maar ‘huur’ is strikt genomen een verkeerd woord, want de bewoners betalen geen huur maar ‘een bijdrage in de exploitatiekosten’. In eerste instantie was het de bedoeling dat bewoners na vele jaren bezitters van hun huizen zouden worden. Dat zou kunnen door aandeeltjes te kopen. Maar de vroegere bewoners waren te arm en nauwelijks in staat om de gewone bijdrage aan de Vereeniging op te brengen. En soms werden aandeeltjes gebruikt om de kruidenier te betalen. Uiteindelijk bleven de huizen in bezit van Vooruit II.
Huizen erg gewild
Terug naar het heden. Om voor een huurhuis van Vooruit II in aanmerking te komen, moet men door 2 bewoners worden voorgedragen. De huizen zijn erg gewild, vanwege de lage huurprijzen en het intieme karakter van de buurt. Ook de centrale positie van de wijk – tussen centrum, markt en kust – vindt men aantrekkelijk. Vandaar dat de prijzen van de koophuizen toch al flink beginnen te stijgen. Yvonne Malherbe, bewoonster van een koophuis in de Noorwitzstraat: ‘De grote sociale controle ervaren we als positief. Ik ben hier destijds samen met mijn zoon komen wonen. Het achterplaatsje heb ik laten overkappen, zodat ik nu meer ruimte heb. En ook boven heb ik flinke verbouwingen laten uitvoeren. Doordat de huizen klein zijn, is er betrekkelijk veel verloop als gezinnen zich uitbreiden. Maar er is ook een grote vaste kern van bewoners die hier al heel lang zijn’.
Oude lantaarns
De bewoners zijn betrokken en laten niet met zich sollen. Zo hebben ze in 2012 de plannen van een projectontwikkelaar voor de bouw van 92 studentenwoningen vlak naast de wijk weten te voorkomen. Ook hebben ze kunnen verhinderen dat er aan de rand van de wijk hoogbouw zou komen en dat grote oude bomen zouden verdwijnen. Gelukkig vindt ook de gemeente de wijk historisch belangrijk. Enkele jaren geleden heeft ze een groot deel gerenoveerd en voorzien van nieuwe bestrating en betere groenvoorziening. ‘En we hebben nog de oorspronkelijke oude lantaarns in de straten staan.’ zegt Yvonne Malherbe.
Oliebollen
‘Behalve de woonhuizen heb je hier in de buurt een paar garages en bedrijfsruimten. Verder zijn er nogal wat gebedshuizen en kerken. In de De Gheijnstraat staat bijvoorbeeld de Koninkrijkszaal van Jehova’s Getuigen. Die zijn erg goed voor de wijk, want ze hebben hun panden mooi opgeknapt. Aan de Gaslaan is de bouw van de hindoetempel in volle gang. En verder zit op de hoek van De Gheijnstraat en de Regentesselaan het Egyptische café- en grilrestaurant van Amon. Die bakt elk jaar tegen Oud en Nieuw de oliebollen voor de wijk’.